W poprzednim artykule pt: „Masa upadłości – podstawowe informacje” przedstawione zostały podstawowe informacje nt. masy upadłości – czym ona jest, co wchodzi w jej skład i jaka jest jej rola w postępowaniu upadłościowym. Niniejszy artykuł stanowić będzie kontynuacje i rozwinięcie tematu masy upadłości, a konkretnie skupiać się będzie na sposobach likwidacji masy upadłości, czyli odpowiadać będzie na pytanie w jaki sposób syndyk może sprzedawać majątek upadłego dłużnika, by zaspokoić wierzycieli w jak najwyższym stopniu. W uproszczeniu, jest to etap, w którym cały majątek dłużnika zostaje zebrany, oceniony i sprzedany, a uzyskane środki dzielone pomiędzy wierzycieli.
Spis Treści:
- Przebieg likwidacji masy upadłościowej
- 1. Powierzenie zarządu masą upadłościową syndykowi
- 2. Inwentaryzacja i ocena masy upadłościowej
- 3. Likwidacja aktywów
- 3.1 Zbycie przedsiębiorstwa jako całości
- 3.2 Sprzedaż z wolnej ręki
- 3.3 Aukcja i przetarg
- 3.4 Dochodzenie spłaty wierzytelności
- 3.5 Przejęcie majątku przez wierzycieli
- 3.6 Pre-pack, czyli przygotowana likwidacja
- 4. Podział uzyskanych środków i zakończenie postępowania
- Podsumowanie
Przebieg likwidacji masy upadłościowej
Likwidacja masy upadłościowej ma na celu sprzedaż czy też odzyskanie aktywów dłużnika w celu maksymalizacji zaspokojenia wierzycieli. Procedura ta obejmuje kilka kluczowych etapów:
1. Powierzenie zarządu masą upadłościową syndykowi
Po ogłoszeniu upadłości sąd powołuje syndyka, który zarządza masą upadłościową. Syndyk pełni rolę osoby odpowiedzialnej za likwidację majątku dłużnika, sprzedaż aktywów, a także za rozliczenie środków uzyskanych z tej sprzedaży.
2. Inwentaryzacja i ocena masy upadłościowej
Syndyk przeprowadza szczegółową inwentaryzację mienia dłużnika, ustalając, jakie składniki wchodzą w skład masy upadłościowej. Syndyk dokonuje inwentaryzacji mienia, a także zleca wycenę poszczególnych składników masy upadłościowej. Wycena jest istotna, ponieważ pomoże określić wartość rynkową przedmiotów, co pozwala na ustalenie, które z nich nadają się do sprzedaży i przyniosą realną wartość dodatnią w celu maksymalizacji stopnia zaspokojenia wierzycieli. Ważne jest, aby proces wyceny był przeprowadzony rzetelnie, ponieważ nierzetelna wycena mogłaby wpłynąć na obniżenie ceny sprzedaży, co w efekcie zaszkodziłoby wierzycielom. Co istotne, uczestnicy postępowania mają prawo zapoznać się z taką wyceną, a nawet wnieść co do niej sprzeciw, gdyby taka okazała się nierzetelna. Zgodnie z obowiązującymi przepisami syndyk ma obowiązek w terminie 30 dnia od ogłoszenia upadłości sporządzić spis inwentarza wraz z planem likwidacyjnym, w którym przedstawi sędziemu-komisarzowi proponowane sposoby sprzedaży majątku upadłego, termin sprzedaży, preliminarz wydatków oraz ekonomiczne uzasadnienie dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa. W przypadku braku możliwości złożenia w/w informacji w wyznaczonym terminie syndyk sporządza sprawozdanie ogólne o stanie masy upadłości i o możliwości zaspokojenia wierzycieli, zaś pozostałe dokumenty składa niezwłocznie, gdy tylko będzie to możliwe.
3. Likwidacja aktywów
Po dokonaniu wyceny i inwentaryzacji, syndyk przystępuje do sprzedaży składników masy upadłościowej. Proces ten odbywa się na różne sposoby w zależności od tego jakie składniki występują w masie upadłości oraz jaka jest ich wartość. Odmiennie też wyglądać może likwidacja w ramach postępowań prowadzonych względem upadłych przedsiębiorstw, a inaczej względem konsumentów. W kolejnym artykule zostanie poruszona kwestia związana z wpływem wierzycieli i sędziego-komisarza na likwidację masy upadłości. W tym stanie rzeczy niniejsze opracowanie nie uwzględnia specyfiki poszczególnych rodzajów postępowań upadłościowych a stanowi zarys ogólnie dostępnych środków jakimi dysponuje syndyk w toku likwidacji majątku dłużnika.
Syndyk ma obowiązek sprzedaży mienia za najwyższą możliwą cenę, aby zapewnić jak największy zysk dla wierzycieli. Jednocześnie w założeniu likwidacja masy upadłości winna być przeprowadzona sprawnie, a syndyk winien podejmować działania umożliwiające jej zakończenie w ciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości. Syndyk nie może po prostu sprzedać aktywów po zaniżonej cenie, jeżeli nie zachodzi ku temu uzasadniony powód (np. brak zainteresowania przedmiotem sprzedaży). Zgodnie z przepisami prawa upadłościowego, sprzedaż powinna odbywać się w sposób jawny i przejrzysty.
Likwidacji masy upadłości dokonuje się przez sprzedaż z wolnej ręki lub w drodze przetargu lub aukcji przedsiębiorstwa upadłego w całości lub jego zorganizowanych części, nieruchomości i ruchomości, wierzytelności oraz innych praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości albo przez ściągnięcie wierzytelności od dłużników upadłego i wykonanie innych jego praw majątkowych.
3.1 Zbycie przedsiębiorstwa jako całości
Co do zasady, jeśli prowadzone jest postępowanie upadłościowe przedsiębiorstwa, w procesie likwidacji winno być ono sprzedane jako całości, a zatem dotyczy to jednoczesnego nabycia nie tylko samych ruchomości i nieruchomości przedsiębiorstwa lecz także nazwy, koncesji, zezwoleń, licencji, należności, stosunków pracowniczych, itd. . Syndyk może zdecydować się na sprzedaż przedsiębiorstwa w całości, jeżeli uzna, że jest to najkorzystniejsze rozwiązanie. W takim przypadku, przedsiębiorstwo może zostać sprzedane jednemu nabywcy, który będzie kontynuował jego działalność. Taka forma likwidacji ma na celu zachowanie ciągłości działalności oraz zatrudnienia pracowników. Sprzedaż całego przedsiębiorstwa dłużnika jest jednym z bardziej skomplikowanych przypadków w postępowaniu upadłościowym. Tego typu sprzedaż wymaga szczegółowej analizy bowiem wartość przedsiębiorstwa zależy od wielu czynników, w tym jego rentowności, lokalizacji, wartości rynkowej jego produktów i usług, oraz jego rynkowego potencjału. Dopiero w przypadku, gdy zbycie przedsiębiorstwa jako całości nie jest możliwe ze względów ekonomicznych lub innych syndyk powinien rozważyć odrębną sprzedaż poszczególnych składników, tudzież zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
Istotność podjęcia przez Syndyka działań w zakresie sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości podkreśla konieczność uzyskania przez Syndyka zgody Rady Wierzycieli na odstąpienie od sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości, a gdy Rada Wierzycieli nie została powołana w toku postepowaniu, konieczność uzyskania przez Syndyka zgody Sędziego Komisarza.
3.2 Sprzedaż z wolnej ręki
Jest to uproszczona i mniej sformalizowana metoda spieniężenia zajętego majątku. Ma też inne zalety, tj. swobodę w wyborze kupującego, czy możliwość negocjacji warunków sprzedaży. Przykładowo, aktywa mogą być sprzedane w taki sposób w sytuacji, gdy:
- istnieje tylko jeden potencjalny nabywca (np. w przypadku sprzedaży wierzytelności, która nie budzi zainteresowania innych osób).
- wartość aktywów jest zbyt niska, by organizowanie przetargu czy licytacji miało sens (np. w przypadku zużytego mienia o niewielkiej wartości).
Mimo to, sprzedaż bez licytacji musi być przejrzysta, a ceny muszą być uzasadnione wyceną rynkową.
Jeszcze przed formalnym rozpoczęciem likwidacji masy upadłości syndyk może sprzedać z wolnej ręki bez zezwolenia rady wierzycieli lub sędziego komisarza ruchomości, jeżeli jest to potrzebne na zaspokojenie kosztów postępowania. Ponadto syndyk może sprzedać ruchomości, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub wskutek opóźnienia sprzedaży straciłyby znacznie na wartości albo których przechowanie pociąga za sobą koszty zbyt wysokie w stosunku do ich wartości.
W toku właściwej likwidacji masy syndyk może dokonywać sprzedaży składników bez procedury przetargu tudzież aukcji, po wcześniejszym uzyskaniu zgody od Sędziego komisarza lub Rady wierzycieli. Zgoda ta nie jest wymagana w przypadku sprzedaży ruchomości, jeżeli wskazana w spisie inwentarza wartość oszacowania wszystkich ruchomości wchodzących w skład masy upadłości nie przekracza równowartości 50 000 zł, a także w przypadku sprzedaży wierzytelności oraz innych praw, jeżeli wskazana w spisie należności wartość nominalna wszystkich wierzytelności oraz innych praw wchodzących w skład masy upadłości nie przekracza równowartości 50 000 zł.
3.3 Aukcja i przetarg
Kolejnymi sposobami sprzedaży majątku wchodzącego w skład masy upadłości jest aukcja i przetarg. Aukcja to proces, w którym potencjalni nabywcy składają swoje oferty w sposób publiczny, a cena przedmiotu sprzedaży rośnie w miarę składania wyższych ofert. Licytacja może dotyczyć różnych składników masy upadłościowej, w tym nieruchomości czy towarów handlowych. Celem licytacji jest uzyskanie jak najwyższej ceny. Syndyk organizuje licytację, na której oferowane są składniki majątku. Często aukcje przyciągają większe zainteresowanie, co może prowadzić do uzyskania wyższej ceny sprzedaży. W przypadku aukcji publicznych, informacje o licytacji są szeroko rozpowszechniane, co zwiększa szansę na udział potencjalnych nabywców.
Przetarg natomiast jest bardziej formalnym procesem, w którym ogłoszenie o sprzedaży określa zasady składania ofert. Zainteresowani kupnem składają oferty, a syndyk wybiera tę, która oferuje najwyższą cenę lub najbardziej korzystne warunki. Przetargi stosowane są zazwyczaj w przypadku bardziej skomplikowanych składników masy upadłościowej, takich jak przedsiębiorstwa, nieruchomości komercyjne czy maszyny o dużej wartości. Podobnie jak w przypadku aukcji, przetarg polega na zaproszeniu potencjalnych nabywców do składania ofert na zakup składników majątku. Ustalana jest minimalną cenę, a następnie poddaje się ocenie oferty i wybiera najkorzystniejszą. Przetargi mogą dotyczyć zarówno indywidualnych składników majątku, jak i całych zbiorów.
Przy organizacji przetargu i aukcji odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu cywilnego, z tym że:
1) warunki przetargu lub aukcji zatwierdza sędzia-komisarz;
2) o przetargu lub aukcji należy zawiadomić przez obwieszczenie co najmniej na dwa tygodnie, a jeżeli przetarg albo aukcja dotyczy przedsiębiorstwa spółki publicznej – co najmniej na sześć tygodni przed terminem posiedzenia wyznaczonego w celu ich przeprowadzenia;
3) przetarg lub aukcję przeprowadza się na posiedzeniu jawnym;
4) przetarg lub aukcję prowadzi syndyk pod nadzorem sędziego-komisarza;
5) wyboru oferenta dokonuje syndyk; wybór wymaga zatwierdzenia przez sędziego-komisarza;
6) postanowienie zatwierdzające wybór oferenta sędzia-komisarz może wydać na posiedzeniu niejawnym;
7) sędzia-komisarz może odroczyć zatwierdzenie wyboru oferenta o tydzień; w tym przypadku postanowienie o zatwierdzeniu wyboru oferenta obwieszcza się
3.4 Dochodzenie spłaty wierzytelności
Likwidacja wierzytelności upadłego może być przeprowadzona poprzez ich zbycie lub ściągnięcie. Przed podjęciem decyzji o wyborze konkretnego sposobu likwidacji, niezbędne jest dokonanie starannej analizy, która pozwoli ocenić, która z opcji przyczyni się do jak najlepszego zaspokojenia wierzycieli. W tej ocenie należy uwzględnić zarówno potencjalne koszty związane z każdym z tych procesów, jak i ryzyko, że ściągnięcie wierzytelności może zakończyć się niepowodzeniem. Istotne jest także rozważenie konieczności uregulowania zobowiązań wskazanych w artykule 230 Prawa upadłościowego, które związane będą z ewentualnym przedłużeniem postępowania upadłościowego. Tylko w ten sposób można podjąć świadomą decyzję, która będzie miała na celu maksymalne zabezpieczenie interesów wierzycieli oraz efektywne zarządzanie majątkiem upadłego
W niektórych sytuacjach wierzyciele mogą zdecydować się na przejęcie składników majątku dłużnika w ramach spłaty swojego zadłużenia. Taki sposób likwidacji masy upadłości może być korzystny dla wierzycieli, którzy zamiast dochodzić swoich roszczeń w drodze postępowania upadłościowego, wolą przejąć majątek i samodzielnie go zbyć. O jakich sytuacjach mowa?
Likwidacja ruchomości obciążonych zastawem rejestrowym oraz wierzytelności i praw obciążonych zastawem rejestrowym lub zastawem finansowym może nastąpić przez przejęcie ich przez wierzyciela będącego zastawnikiem zastawu rejestrowego lub zastawu finansowego, jeżeli umowa o ustanowieniu zastawu przewiduje zaspokojenie zastawnika w drodze przejęcia przedmiotu zastawu.
W przypadku, gdy rzecz obciążona zastawem znajduje się w posiadaniu zastawnika (lub osób trzecich) zastawnik zawiadamia o zaspokojeniu się syndyka. Sędzia-komisarz może wyznaczyć zastawnikowi stosowny termin do zaspokojenia się z przedmiotu zastawu. Jeżeli zastawnik nie skorzystał z tego prawa w wyznaczonym terminie, osoba, u której znajduje się rzecz obciążona zastawem rejestrowym, obowiązana jest wydać przedmiot zastawu syndykowi, po czym syndyk dokonuje jego sprzedaży, a ze środków uzyskanych ze sprzedaży zaspokaja wierzyciela zabezpieczonego rzeczowo.
Jeżeli natomiast przedmiot zastawu rejestrowego, z którego wierzyciel może się zaspokoić, znajduje się we władaniu syndyka, a wierzycielowi przysługuje prawo do przejęcia przedmiotu na własność, sędzia-komisarz wyznacza najpierw wierzycielowi termin do wykonania tego prawa (nie krótszy niż jeden miesiąc). Jeśli we wskazanym terminie zastawnik nie skorzysta jednak z przysługującego mu uprawnienia, wówczas przedmiot zastawu zostanie sprzedany w sposób dopuszczalny przez przepisy Prawa upadłościowego.
W sytuacji, gdy do masy upadłości wchodzą ruchomości, których sprzedaż zgodnie z obowiązującymi przepisami jest niemożliwa, wierzyciel ma prawo do przejęcia na własność tych ruchomości, które zostały wystawione na sprzedaż. Wartość przejmowanych przedmiotów nie może być niższa niż połowa ceny ich oszacowania. W pierwszej kolejności prawo do przejęcia ruchomości przysługuje wierzycielowi, którego wierzytelność jest zabezpieczona zastawem, w tym zastawem rejestrowym lub zastawem skarbowym na tych ruchomościach, a w dalszej kolejności – temu wierzycielowi, który oferował najwyższą cenę Aby oświadczenie o przejęciu mogło zostać uwzględnione, wierzyciel musi złożyć je jednocześnie z pełną kwotą oferowanej ceny. Przeniesienie własności ruchomości na wierzyciela następuje w momencie, gdy syndyk poinformuje go o przyznaniu mu tych przedmiotów
3.6 Pre-pack, czyli przygotowana likwidacja
Przygotowana likwidacja (pre-pack) jest procedurą, która rozpoczyna się na etapie postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, a zatem jeszcze przed faktycznym ogłoszeniem upadłości dłużnika. Przygotowana likwidacja daje dłużnikowi możliwość świadomego wyboru nabywcy majątku (czy to całego przedsiębiorstwa, jego zorganizowanej części czy też jedynie wartościowego składnika majątkowego) po określonej we wniosku i zaakceptowanej przez sąd cenie. Spełnienie ustawowych warunków przy tej procedurze pozwala przeprowadzić likwidację wskazanych składników majątku w ciągu 30 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu w zakresie zatwierdzenia takiej sprzedaży. Jest to najkorzystniejszy sposób likwidacji majątku dla wszystkich uczestników postępowania upadłościowego, bowiem przekłada się na zmniejszenie jego kosztów, a tym samym na wyższy stopień zaspokojenia wierzycieli. Z uwagi na obszerność tego tematu, w niedalekiej przyszłości poświęcony zostanie temu zagadnieniu odrębny artykuł.
4. Podział uzyskanych środków i zakończenie postępowania
Po sprzedaży aktywów syndyk przystępuje do podziału uzyskanych środków pomiędzy wierzycieli. Podział środków odbywa się zgodnie z klasyfikacją roszczeń. Wierzyciele, których roszczenia były zabezpieczone np. poprzez ustanowienie hipoteki na zbytym przez syndyk majątku mogą liczyć na zaspokojenie ze środków uzyskanych ze sprzedaży składnika obciążonego wg kolejności przysługującego im pierwszeństwa (wg daty ustanowienia zabezpieczenia).
Wierzyciele powinni mieć świadomość, iż postępowanie upadłościowe podobnie jak postępowanie egzekucyjne wiąże się z kosztami. Ustawa Prawo upadłościowe w sposób szczegółowy określa w jaki sposób mogą zostać wydatkowane środki uzyskane z likwidacji masy upadłości. I tak przykładowo ze środków uzyskanych ze sprzedaży majątku zabezpieczonego syndyk może pokryć tylko część kosztów postępowania upadłościowego. Środki uzyskane ze zbycia składników nieobciążonych oraz te, które pozostały ze sprzedaży składników obciążonych (po zaspokojeniu wierzytelności zabezpieczonych) zasilają ogólne fundusze masy upadłości, z których to w pierwszej kolejności pokrywane są koszty postępowania upadłościowego, inne zobowiązania masy i dopiero po ich zaspokojeniu następuje podział środków na wierzycieli wg kategorii, w których uznano ich wierzytelności.
W zależności od tego z jakim postępowaniem upadłościowym mamy do czynienia – sporządzenie planów podziału będzie odrębnym etapem takiego postępowania, po którego wykonaniu nastąpi dopiero formalne zakończenie postępowania upadłościowego (w upadłości gospodarczej lub w upadłości konsumenckiej na zasadach ogólnych) lub też będzie to stanowiło element sporządzanego projektu planu spłaty wierzycieli (w uproszczonych postępowaniach konsumenckich).
Podsumowanie
Likwidacja masy upadłości to skomplikowany proces, który wymaga dokładnej analizy i zastosowania różnych metod. Kluczowe dla jego efektywności jest umiejętne zarządzanie majątkiem dłużnika oraz współpraca z wierzycielami i innymi instytucjami. Właściwe podejście do likwidacji może przyczynić się do zaspokojenia roszczeń wierzycieli i zakończenia postępowania upadłościowego w sposób satysfakcjonujący dla wszystkich stron.
Proces likwidacji masy upadłościowej wymaga doświadczenia i zgodności przepisów.
Współpraca ze specjalistami pozwala przeprowadzić go skutecznie i zgodnie z prawem.
Polish 
English 
Ukrainian