Proces upadłościowy w polskim systemie prawnym stanowi procedurę mającą na celu zaspokojenie roszczeń wierzycieli oraz uporządkowanie sytuacji finansowej dłużnika. Likwidacja masy upadłości to jeden z kluczowych elementów tego procesu, o czym wspominaliśmy w jednym z poprzednich artykułów. Przebieg likwidacji masy upadłości zależy w dużej mierze od aktywności wierzycieli oraz roli Sędziego-komisarza. W niniejszym artykule omówimy, jak te dwie strony wpływają na realizację procesu likwidacji majątku upadłego.
Rola wierzycieli w likwidacji masy upadłości
Wierzyciele stanowią podstawowy element procesu upadłościowego, ponieważ to ich interesy są chronione w toku likwidacji masy upadłości. Zasadniczo wierzyciele mogą brać udział w procesie upadłościowym na różnych etapach, a ich działania mają istotny wpływ na decyzje podejmowane w zakresie zarządzania masą upadłościową.
Wierzyciele, oprócz posiadania uprawnienia do składania zażaleń na postanowienia wydawane w postępowaniu upadłościowym mogą m.in. wnosić o rozstrzygnięcie wątpliwości co do tego, które z przedmiotów należących do upadłego wchodzą w skład masy upadłości. Ponadto wierzyciel może uczestniczyć w zgromadzeniu wierzycieli lub być członkiem Rady wierzycieli.
1. Zgromadzenie wierzycieli
Zgromadzenie wierzycieli jest jednym z kolegialnych organów postępowania upadłościowego, którego zadaniem jest zapewnienie wierzycielom bezpośredniego uczestnictwa w czynnościach postępowania upadłościowego i umożliwienie wpływania na jego bieg. Pomimo że stanowi ustawowy organ postępowania upadłościowego, nie jest organem niezbędnym, bez którego postępowanie upadłościowe nie może się toczyć, bowiem reprezentacja wierzycieli może odbywać się także poprzez radę wierzycieli. Do zadań zgromadzenia wierzycieli należy ochrona interesów wszystkich wierzycieli. Na podstawie uchwały rady wierzycieli możliwe jest np. wyłączenie z masy upadłości składnika mienia upadłego.
2. Rada wierzycieli
Szersze kompetencje w zakresie wpływu na sposób likwidacji masy upadłości niewątpliwe posiada rada wierzycieli. Rada wierzycieli jest organem postępowania powoływanym przez Sędziego-Komisarza lub na wniosek (upadłego lub uprawnionych wierzycieli). Rada wierzycieli nie jest obligatoryjnym organem postępowania.
Do głównych zadań rady wierzycieli należy
udzielanie pomocy syndykowi, kontrolowanie jego czynności, badanie stan funduszów masy upadłości, udzielanie zezwolenia na czynności, które mogą być dokonane tylko za zezwoleniem rady wierzycieli, oraz wyrażanie opinię w innych sprawach, jeżeli tego zażąda sędzia-komisarz lub syndyk. Ponadto rada wierzycieli może żądać od upadłego oraz syndyka wyjaśnień oraz badać księgi i dokumenty dotyczące upadłości w zakresie, w jakim nie narusza to tajemnicy przedsiębiorstwa.
Kluczowe dla prowadzenia postępowania upadłościowego jest wydanie przez rade wierzycieli zezwolenia na dokonanie następujących czynności:
1) dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa przez syndyka, jeżeli ma trwać dłużej niż trzy miesiące od dnia ogłoszenia upadłości;
2) odstąpienie od sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości;
3) sprzedaż z wolnej ręki mienia wchodzącego w skład masy upadłości;
4) zaciąganie pożyczek lub kredytów oraz obciążenie majątku upadłego ograniczonymi prawami rzeczowymi;
5) uznanie, zrzeczenie się i zawarcie ugody co do roszczeń spornych oraz poddanie sporu rozstrzygnięciu sądu polubownego.
Powyższa zgoda nie jest wymagana, jeśli w/w czynności muszą zostać wykonane niezwłocznie i dotyczą one wartości nieprzewyższającej 10.000 złotych. Dodatkowo zgoda rady wierzycieli nie jest wymagana w przypadku:
– sprzedaży ruchomości, jeżeli wskazana w spisie inwentarza wartość oszacowania wszystkich ruchomości wchodzących w skład masy upadłości nie przekracza równowartości 50 000 zł.
– sprzedaż wierzytelności oraz innych praw, jeżeli wskazana w spisie należności wartość nominalna wszystkich wierzytelności oraz innych praw wchodzących w skład masy upadłości nie przekracza równowartości 50 000 zł.
Rola Sędziego komisarza w procesie likwidacji
Sędzia komisarz to osoba pełniąca kluczową funkcję w postępowaniu upadłościowym, której zadaniem jest nadzór nad przebiegiem procesu oraz zapewnienie zgodności działań z przepisami prawa. Rola Sędziego komisarza w procesie likwidacji masy upadłościowej jest nieoceniona, ponieważ to on decyduje o wielu aspektach postępowania. Jest on odpowiedzialny za zarządzanie całym procesem, zapewniając zgodność działań z przepisami prawa oraz dbałość o interesy wszystkich uczestników postępowania, w tym wierzycieli i dłużnika
To Sędzia-komisarz wykonuje czynności zastrzeżone dla rady wierzycieli, jeżeli rada nie wykona ich w terminie wyznaczonym przez sędziego-komisarza lub w terminie określonym w przepisach.
Jak już wspomniano wcześniej, rada wierzycieli nie musi jednak zostać powołania w postępowaniu upadłościowym. Wówczas czynności zastrzeżone dla rady wierzycieli wykonuje sędzia-komisarz, a zatem bezpośrednio wpływa na kształt i sposób likwidacji masy upadłości. To także Sędzia-komisarz zatwierdza warunki przetargu lub aukcji oraz zatwierdza wybór oferenta dokonanego przez syndyk w toku przeprowadzonej aukcji lub przetargu.
Celem zapewnienia sprawności przebiegu procesu likwidacji masy upadłości Sędzia-komisarz i rada wierzycieli rozpoznają wniosek o wyrażenie zgody na określony sposób likwidacji nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia przedstawienia im wniosku przez syndyka.
Sędzia-komisarz może wstrzymać likwidację masy upadłości do czasu uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości.
Warto zaznaczyć, iż Sędzia-Komisarz posiada także możliwość wyłączenia określonych składników majątku z masy upadłości, w tym nieruchomość lub jej ułamkową część, jeżeli nie uda się ich zbyć z zachowaniem przepisów Prawa upadłościowego, a dalsze pozostawanie tych składników majątku w masie upadłości byłoby niekorzystne dla wierzycieli z uwagi na obciążenie masy upadłości związanymi z tym kosztami.
Likwidacja masy upadłości w ramach tzw. uproszczonych postępowań konsumenckich
W związku z faktem, iż postępowania upadłościowe konsumentów mogą być prowadzone w tzw. trybie uproszczonym, ustawodawca przewidział pewne uproszczenia w zakresie likwidacji składników masy upadłości. To na syndyka została przeniesiona tutaj główna odpowiedzialność za wybór sposobu likwidacji składników majątkowych, który ma zapewnić jak najpełniejsze zaspokojenie wierzycieli przy uwzględnieniu kosztów jakie będą z tym związane.
Ustawodawca nadał syndykowi uprawnienie do swobodnego decydowania o likwidacji składników (z wyłączeniem nieruchomości), których wartość oszacowania wskazana w spisie inwentarza nie przekracza pięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedzającego złożenie spisu inwentarza, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego – na dzień sporządzenia niniejszego artykułu byłaby to kwota nieprzekraczająca 41.331,50 zł.
W odniesieniu natomiast do likwidacji nieruchomości oraz pozostałych składników, których wartość oszacowania przekracza w/w kwotę, syndyk zmuszony jest zawiadomić wierzycieli oraz sąd o proponowanym sposobie likwidacji oraz o minimalnej cenie składników. W reakcji na takie zawiadomienie w drodze skargi lub z urzędu, sąd może zakazać dokonania likwidacji w zaproponowany przez syndyka sposób. Decyzja taka może zapaść w przypadku, gdy likwidacja byłaby niezgodna z prawem albo prowadziłaby do pokrzywdzenia upadłego lub wierzycieli.
Skierowanie upadłego do tzw. trybu uproszczonego nie wyłącza całkowicie możliwości ustanowienia rady wierzycieli w takim postepowaniu i uwzględniania jej wpływu na przebieg postępowania. Niemniej jednak intencją ustawodawcy przy wyodrębnieniu dwóch trybów prowadzenia postępowań konsumenckich, skłania ku przyjęciu założenia, że to postępowania prowadzone wg przepisów ogólnych (czyli przepisów, które stosowane są w postępowaniach gospodarczych), cechują się wyższą dozą skomplikowania i wymagają wyższego zakresu nadzoru ze strony organów postępowania. A zatem to w takich postępowaniach mogłaby wystąpić rada wierzycieli i to ona wraz z Sędzią-Komisarzem w głównej mierze decydowaliby o kształcie działań likwidacyjnych.
Współpraca wierzycieli i Sędziego komisarza
Właściwa współpraca między wierzycielami a Sędzią komisarzem jest kluczowa dla sprawnej likwidacji masy upadłości. Wierzyciele, reprezentujący swoje interesy, oraz Sędzia komisarz, jako nadzorca procesu, powinni dążyć do osiągnięcia wspólnego celu – maksymalnego zaspokojenia roszczeń wierzycieli przy zachowaniu zasad prawidłowego postępowania. W tym kontekście, transparentność, komunikacja i wzajemny szacunek są fundamentami sprawnie przeprowadzonego postępowania upadłościowego.
Podsumowanie
Proces likwidacji masy upadłościowej to skomplikowane postępowanie, które zależy od aktywności wierzycieli i roli Sędziego komisarza. Wierzyciele mają wpływ na decyzje dotyczące zarządzania majątkiem upadłego oraz mogą zgłaszać swoje roszczenia i propozycje układowe, podczas gdy Sędzia komisarz pełni funkcję nadzorczą, zapewniając zgodność procesu z prawem i interesami wszystkich stron. Wspólne działanie obu tych grup jest niezbędne do skutecznego przeprowadzenia likwidacji masy upadłościowej i zaspokojenia wierzycieli.
Polish 
English 
Ukrainian