Zaangażowanie środków publicznych w „niezakłóconą” działalność o charakterze rynkowym zawsze niesie za sobą ryzyko związane z selektywnością wsparcia oraz zaburzeniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom. Podstawową definicję pomocy publicznej znajdziemy w art. 107 ust 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zgodnie, z którym jest to „wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi”
Spis Treści:
Uwagi wstępne
W kontekście postępowania restrukturyzacyjnego, ze względu na specyfikę sytuacji dłużnika, konieczne jest przeprowadzenie rzetelnej analizy dotyczącej kwalifikacji udzielanego wsparcia, bowiem o ile błędna kwalifikacja wsparcia jako pomocy publicznej skutkuje brakiem możliwości uzyskania dodatkowej pomocy w przyszłości, o tyle uznanie wsparcia jako niestanowiącego pomocy publicznej wiąże się z obowiązkiem jej zwrotu. Realizacja takiego scenariusza może negatywnie wpłynąć na płynność finansową dłużnika oraz jego zdolność do realizacji układu.
Narzędzia oceny kwalifikacji wsparcia jako pomocy publicznej
W odniesieniu do oceny wystąpienia wsparcia udzielanego przedsiębiorcy przez państwo lub przy wykorzystaniu zasobów publicznych, w ustawie Prawo restrukturyzacyjne przewidziano dwa zasadnicze narzędzia analityczne.h, w ustawie Prawo restrukturyzacyjne przewidziano dwa zasadnicze narzędzia analityczne.
Pierwszym z nich i zdecydowanie najczęściej stosowanym, jest test prywatnego wierzyciela. Narzędzie to stosowane jest w kontekście zadłużenia o charakterze publicznym, które już powstało. W ramach przeprowadzanej analizy dokonywana jest ocena działań wierzyciela publicznego, które są planowane w postępowaniu restrukturyzacyjnym, jak również w trakcie wykonywania układu. Celem tej oceny jest ustalenie czy wierzyciel publiczny podejmuje działania w danej sytuacji w sposób analogiczny do wierzyciela prywatnego, funkcjonującego w standardowych warunkach rynkowych. Innymi słowy, kluczowym zagadnieniem jest ustalenie czy wierzyciel prywatny zaakceptowałby proponowane warunki spłaty długu. Tematyka ta została szczegółowo omówiona w artykule opublikowanym w styczniu br.
Drugim testem – który jest przedmiotem niniejszego opracowania – jest test prywatnego inwestora, odnoszący się do wierzytelności, które mają powstać w przyszłości. Zgodnie z art. 140 ust. 4 stanowi on „ocenę działań podejmowanych przez podmiot finansujący, dokonywaną w celu stwierdzenia czy wsparcie nie stanowi pomocy publicznej. Wsparcie nie stanowi pomocy publicznej w przypadku, gdy jest dokonywane na warunkach akceptowalnych również dla inwestora prywatnego”. Innymi słowy sprowadza się do weryfikacji, czy inwestor prywatny, znajdując się w analogicznej sytuacji do podmiotu publicznego, podjąłby identyczne decyzje inwestycyjne oraz czy ewentualna pomoc finansowa nie jest udzielana na warunkach korzystniejszych niż te, które są powszechnie obowiązujące na rynku. Taki test ma na celu zapewnienie, że wsparcie publiczne nie zniekształca konkurencji na rynku oraz że nie prowadzi do nieuzasadnionej przewagi jednego podmiotu nad innymi, co mogłoby naruszać zasady równej konkurencji.
Przykłady praktyczne
Przykład 1
Zgodnie z literaturą przedmiotu, fundamenty testu prywatnego inwestora wywodzą się z orzecznictwa Sądów Unii Europejskiej, które, w toku rozpatrywania spraw dotyczących dopuszczalności pomocy publicznej, wykształciło zasady oraz warunki niezbędne do jej weryfikacji. W dalszej kolejności, kluczowym w tym zakresie był artykuł 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, który zawiera podstawową definicję pomocy publicznej. Ponadto, istotne wytyczne dotyczące przeprowadzenia testu prywatnego inwestora można odnaleźć w dokumencie Komisji Europejskiej zatytułowanym „Draft Commission Notice on the notion of State aid pursuant to Article 107(1) TFEU”, który precyzuje podstawowe warunki wstępne dla prawidłowego przeprowadzenia owego testu
Przykład 1 – skutki
Test prywatnego inwestora w przepisach
W ustawie Prawo restrukturyzacyjne do testu prywatnego wierzyciela odnoszą się zaledwie dwa ustępy art. 140, tj. ustęp 4 gdzie zawarto przywołaną już definicję testu oraz ustęp 5 określający minimalny zakres informacyjny dokumentu zgodnie, z którym: „Test prywatnego inwestora zawiera w szczególności informacje o:
1) przewidywanym poziomie zwrotu z zaangażowanego kapitału;
2) średnim poziomie zwrotu z zaangażowanego kapitału porównywalnych inwestycji;
3) przewidywanym poziomie ryzyka towarzyszącego inwestycji;
4) średnim poziomie ryzyka porównywalnych inwestycji”.
Pierwsze dwa elementy, tj. identyfikacja przewidywanego poziomu zwrotu z zaangażowanego kapitału i porównanie ze średnim poziomem zwrotu z zaangażowanego kapitału porównywalnych inwestycji sprowadzają się do sytuacji, w której państwo oczekuje normalnego zwrotu z inwestycji uzyskiwanego przez porównywalne przedsiębiorstwa prywatne. W celu przeprowadzenia analizy porównawczej, niezbędne jest zastosowanie obiektywnych kryteriów, takich jak branża, poziom oraz czas finansowania, które mają kluczowe znaczenie dla uzyskania rzetelnych wyników. Zważywszy na fakt, iż w treści ustawy brak jest jednoznacznych wskazówek dotyczących przyjętej metodologii badań, jej wybór pozostawiono po stronie analityka.
Metody badawcze
Proces doboru miar i metod statystycznych w analizie jest kluczowym elementem procesu badawczego, który powinien być dostosowany do specyfiki danej sytuacji. Istnieje wiele czynników wpływających na wybór odpowiednich narzędzi analitycznych, w tym rodzaj finansowania, specyfika branży, obszar geograficzny oraz czas trwania inwestycji. W tym kontekście, pomocne mogą okazać się wytyczne zawarte w zaleceniach badawczych Komisji Europejskiej (Commission, 2014), które klasyfikują metody badawcze w zależności od dostępności informacji oraz rodzaju udzielanego wsparcia. Ich stosowanie umożliwi zapewnienie zgodności przeprowadzanej analizy z najlepszymi praktykami oraz standardami obowiązującymi w obszarze oceny inwestycji publicznych.
W ramach kryterium dostępu zaleca [1]:
a) przy dostępności informacji:
– zestawianie transakcji pari passu, które występują w sytuacji, kiedy podmiot publiczny i prywatny znajdujące się w podobnej sytuacji i czasie, niezależnie od siebie dokonują takiej samej transakcji (metoda wymaga niezwykle precyzyjnej oceny warunków obu transakcji);
– badanie przetargu publicznego o charakterze otwartym;
b) przy ograniczonej dostępności informacji
– analiza porównawcza, która opiera się na ocenie porównywalnych transakcji;
– metody obliczeniowe (IRR -wewnętrzna stopa zwrotu, NPV – wartość bieżąca netto, ROCE – zwrot z zaangażowanego kapitału)
W ramach kryterium rodzaju interwencji
– dokapitalizowanie – oczekiwana stopa zwrotu, np. z dywidendy lub zwiększenia wartości kapitału
– gwarancja – różnica pomiędzy stopą jaką zapłaciłby pożyczkobiorca na wolnym rynku, a stopą jaką uzyskał dzięki gwarancji pomniejszoną o jej koszty;
– pożyczka – porównanie normalnych warunków kredytowych oferowanych przez banki;
Odnosząc się do kolejnych dwóch elementów, tj. określenia przewidywanego poziomu ryzyka inwestycji oraz porównania średniego poziomu ryzyka porównywalnych inwestycji postuluje się, aby pomiar obejmował zarówno ryzyko indywidualne charakterystyczne dla podmiotu, jak i o charakterze ogólnym (makroekonomicznym)[2]. Tu również ustawodawca nie ogranicza analityka w wyborze metod stąd w opracowaniach znaleźć możemy testy oparte wyłącznie o analizy opisowe, obliczeniowe, jak i mieszane.
W tym miejscu poddaje się pod rozwagę podstawową klasyfikację miar ryzyka rynkowego na miary:
– zmienności, gdzie ryzyko identyfikowane jest jako niezgodność ze stanem oczekiwanym, np. rozkłady stopy zwrotu, wariancja stopy zwrotu
– wrażliwości, które odzwierciedlają wpływ pewnych zmiennych na wartości oczekiwane, np. współczynniki korelacji,
– zagrożenia, które opierają się na założeniu, że do pomiaru ryzyka należy brać jedynie wartości niekorzystne, np. Value at Risk jest to strata wartości rynkowej, której prawdopodobieństwo osiągnięcia jej lub przekroczenia w zadanym przedziale czasowym jest równe zadanemu poziomowi tolerancji.
Powyższe przykłady prezentują jedynie wybrane narzędzia, w zależności od skomplikowania sytuacji dostępne są również bardziej rozbudowane narzędzia oparte o modele wieloczynnikowe.
Jak wskazuje niniejsze opracowanie w zakresie sporządzania testu prywatnego inwestora ustawodawca dał możliwość elastycznego podejścia do tworzenia dokumentu. Swoboda w doborze narzędzi informacyjnych oraz otwarty charakter wskazania, że dokument powinien zawierać „w szczególności” określone informacje, pozwala na dostosowanie jego pojemności informacyjnej umożliwiając rozszerzanie zakresu w zależności od potrzeb i specyfiki sytuacji.
Pomimo że głównym celem testu prywatnego inwestora jest ocena kwestii związanych z pomocą publiczną, dokument ten pełni także istotną rolę w procesie pozyskiwania finansowania. Zawiera bowiem kluczowe informacje, które stanowią cenne źródło wiedzy dla potencjalnych inwestorów. Przedstawione w nim dane oraz analizy mogą istotnie wpłynąć na proces podejmowania decyzji dotyczącej przyznania finansowania. Właściwe zrozumienie oraz interpretacja treści tego dokumentu stanowią zatem fundament dla efektywnej współpracy pomiędzy inwestorem a podmiotem ubiegającym się o wsparcie finansowe. Należy podkreślić, iż rola TPI nie ogranicza się jedynie do postępowań restrukturyzacyjnych. Analiza ta znajduje zastosowanie w kontekście każdej inwestycji publicznej, umożliwiając kompleksową ocenę jej efektywności oraz zabezpieczając przed ewentualnymi negatywnymi konsekwencjami związanymi z naruszeniami przepisów dotyczących pomocy publicznej.
[1] M. Cieślukowski „Znaczenie testu prywatnego inwestora w ocenie efektywności inwestycji publicznych”, Ekonomiczne Problemy Usług nr 4/2017, s. 65-76.
[2] M. Karpiński, M. Pawełczyk [w:] Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, red. A. Torbus, A. J. Witosz, A. Witosz, Warszawa 2016, art. 140.
Przykłady możliwych zastosowań testu prywatnego inwestora w praktyce
Przykład 1:
Pożyczka z ARP dla firmy produkcyjnej
Spółka z branży meblarskiej, działająca w regionie o wysokim bezrobociu, uzyskuje pożyczkę od Agencji Rozwoju Przemysłu (ARP) w ramach wsparcia restrukturyzacyjnego. Spółka planuje spłatę zobowiązań układowych i utrzymanie zatrudnienia.
Analiza porównawcza wykazuje, że prywatny fundusz inwestycyjny byłby skłonny udzielić pożyczki na zbliżonych warunkach ze względu na pozytywną prognozę przepływów pieniężnych i zabezpieczenia majątkowe. Wskaźniki IRR i NPV są zbliżone do rynkowych.
Wniosek: Wsparcie nie stanowi pomocy publicznej – warunki transakcji są rynkowe.
Przykład 2:
Inwestycja JST w lokalny inkubator przedsiębiorczości
Samorząd lokalny inwestuje w budowę inkubatora przedsiębiorczości, współfinansując koszty działalności start-upu technologicznego w zamian za udziały.
Analiza wykazała, że inwestorzy branżowi (venture capital) wykazali zainteresowanie podobnymi projektami na tych samych warunkach. Analiza ryzyka i oczekiwanej stopy zwrotu mieści się w widełkach rynkowych dla tego typu inwestycji.
Wniosek: Inwestycja spełnia test prywatnego inwestora – nie jest pomocą publiczną.
Podsumowanie i zaproszenie do współpracy
Test prywatnego inwestora to nie tylko obowiązek prawny, ale również narzędzie, które może stać się realnym wsparciem w procesie restrukturyzacji i ocenie efektywności inwestycji publicznych. Odpowiednio przygotowany dokument zwiększa szansę na pozyskanie finansowania i minimalizuje ryzyko związane z pomocą publiczną.
W PMR Restrukturyzacje specjalizujemy się w opracowywaniu testów prywatnego inwestora i wierzyciela, a także w kompleksowym doradztwie restrukturyzacyjnym. Dzięki naszemu doświadczeniu zapewniamy rzetelną analizę, przejrzystą dokumentację oraz wsparcie na każdym etapie postępowania.
Skontaktuj się z nami, aby dowiedzieć się, jak możemy pomóc Twojej firmie przejść przez proces restrukturyzacyjny z sukcesem. Zaufaj specjalistom – postaw na sprawdzone rozwiązania z PMR Restrukturyzacje.
Polish 
English 
Ukrainian