Jak ogłosić upadłość konsumencką drugi raz? Przepisy i praktyka sądowa

Upadłość konsumencka stanowi istotne narzędzie dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej. Celem tego mechanizmu jest umożliwienie dłużnikom rozpoczęcia nowego życia bez obciążeń finansowych, poprzez umorzenie części lub całości długów. Jednakże, w praktyce pojawia się pytanie: czy możliwe jest ponowne ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez tę samą osobę? Odpowiedź na to pytanie wymaga analizy aktualnych przepisów prawa upadłościowego oraz orzecznictwa sądowego. ​

Spis Treści:

Podstawy prawne upadłości konsumenckiej

Upadłość konsumencka została wprowadzona do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze oraz niektórych innych ustaw. Od tego czasu przepisy dotyczące upadłości konsumenckiej były kilkakrotnie nowelizowane, w celu uproszczenia procedury i zwiększenia dostępności tego rozwiązania dla dłużników. ​

Aktualnie, podstawowym aktem prawnym regulującym upadłość konsumencką jest ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520, z późn. zm.). Zgodnie z art. 491¹ ustawy, upadłość konsumencka dotyczy osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, które stały się niewypłacalne. ​

Możliwość ponownego ogłoszenia upadłości konsumenckiej

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie ma formalnych przeszkód, aby osoba, która już raz ogłosiła upadłość konsumencką, złożyła wniosek o ponowne ogłoszenie upadłości. Jednakże, możliwość ta jest ograniczona przez pewne warunki i okoliczności, które sąd bierze pod uwagę przy rozpatrywaniu takiego wniosku. ​

Przesłanki ogłoszenia upadłości

Aby sąd mógł ogłosić upadłość konsumencką, muszą zostać spełnione następujące przesłanki: ​

1. Niewypłacalność dłużnika: Zgodnie z art. 11 ust. 1 Prawa upadłościowego, dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. ​
2. Status konsumenta: Dłużnik musi być osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej w chwili składania wniosku. ​

Jeśli te przesłanki są spełnione, sąd ogłasza upadłość konsumencką, chyba że zachodzą przesłanki negatywne określone w ustawie. ​

Przesłanki negatywne

Prawo upadłościowe przewiduje sytuacje, w których sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, mimo spełnienia przesłanek pozytywnych. Do takich przesłanek należą m.in.: ​

• Działanie dłużnika z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli: Jeśli dłużnik celowo doprowadził do swojej niewypłacalności lub zwiększył jej stopień, sąd może oddalić wniosek. ​
• Niewłaściwe zachowanie w poprzednim postępowaniu upadłościowym: Jeśli w ciągu ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku dłużnik miał już ogłoszoną upadłość, a jego zachowanie w tamtym postępowaniu było niewłaściwe (np. nie współpracował z syndykiem, ukrywał majątek), sąd może oddalić nowy wniosek. ​

Warto zauważyć, że nowelizacja Prawa upadłościowego z dnia 24 marca 2020 r. zniosła niektóre przesłanki negatywne, co ułatwiło dostęp do upadłości konsumenckiej. Jednakże, sąd nadal ma możliwość odmowy ogłoszenia upadłości w przypadku stwierdzenia nadużycia prawa przez dłużnika.

Praktyczne aspekty ponownego ogłoszenia upadłości

W praktyce, ponowne ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest możliwe, ale wymaga dokładnej analizy sytuacji dłużnika oraz historii jego wcześniejszego postępowania upadłościowego. Sąd będzie badał, czy dłużnik nie nadużywa instytucji upadłości oraz czy jego zachowanie w poprzednim postępowaniu było zgodne z prawem i zasadami współżycia społecznego. ​

Okres karencji

Chociaż przepisy nie określają konkretnego okresu, jaki musi upłynąć między zakończeniem poprzedniego postępowania upadłościowego a złożeniem nowego wniosku, w praktyce sądy mogą brać pod uwagę, czy od poprzedniego postępowania upłynął wystarczający czas, aby uznać, że dłużnik ponownie znalazł się w trudnej sytuacji finansowej niezależnie od swojej woli.

Względy słuszności i humanitaryzmu

W sytuacjach wyjątkowych, sąd może uwzględnić względy słuszności i humanitaryzmu przy rozpatrywaniu wniosku o ponowne ogłoszenie upadłości. Na przykład, jeśli dłużnik ponownie popadł w niewypłacalność z powodu okoliczności niezależnych od jego woli, takich jak poważna choroba, utrata pracy czy inne zdarzenia losowe, sąd może wziąć te czynniki pod uwagę. W takich przypadkach, mimo wcześniejszego ogłoszenia upadłości, sąd może uznać, że ponowne postępowanie upadłościowe jest uzasadnione. ​

Wpływ wcześniejszego postępowania na ponowny wniosek

Choć prawo nie zabrania ponownego złożenia wniosku o upadłość konsumencką, wcześniejsze postępowanie może mieć wpływ na decyzję sądu. Jeśli w poprzednim postępowaniu dłużnik nie współpracował z syndykiem, ukrywał majątek lub w inny sposób nadużywał instytucji upadłości, sąd może być bardziej sceptyczny wobec nowego wniosku. Z drugiej strony, jeśli dłużnik rzetelnie realizował plan spłaty i jego niewypłacalność wynika z nowych, niezależnych od niego okoliczności, sąd może przychylnie rozpatrzyć ponowny wniosek. ​

Odmowa ustalenia planu spłaty wierzycieli – analiza art. 491^14a Prawa upadłościowego

W kontekście ponownego ogłoszenia upadłości konsumenckiej, istotne znaczenie ma art. 491^14a Prawa upadłościowego, który przewiduje możliwość odmowy ustalenia planu spłaty wierzycieli lub umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia takiego planu. Przepis ten stanowi mechanizm ochronny, mający na celu zapobieżenie nadużywaniu instytucji upadłości przez dłużników działających w złej wierze. ​

Przesłanki odmowy ustalenia planu spłaty

Zgodnie z art. 491^14a ust. 1 Prawa upadłościowego, sąd wydaje postanowienie o odmowie ustalenia planu spłaty wierzycieli lub umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeżeli: ​

1. Upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań
2. W okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wobec upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań. ​

Warto zaznaczyć, że sąd może odstąpić od odmowy ustalenia planu spłaty, jeśli przemawiają za tym względy słuszności lub humanitarne. Oznacza to, że nawet w przypadku spełnienia powyższych przesłanek, sąd ma możliwość uwzględnienia indywidualnej sytuacji dłużnika i podjęcia decyzji korzystnej dla niego.

Skutki odmowy ustalenia planu spłaty

Odmowa ustalenia planu spłaty wierzycieli oznacza, że postępowanie upadłościowe kończy się bez przyznania upadłemu oddłużenia. W praktyce oznacza to, że dłużnik pozostaje z niespłaconymi zobowiązaniami, które nie zostały umorzone w toku postępowania. Taka sytuacja może prowadzić do dalszych problemów finansowych i utrudniać dłużnikowi powrót do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Znaczenie art. 491^14a dla ponownego ogłoszenia upadłości

W kontekście ponownego ogłoszenia upadłości konsumenckiej, art. 491^14a pełni rolę filtra, który ma na celu wyeliminowanie przypadków nadużywania instytucji upadłości. Dłużnicy, którzy w przeszłości skorzystali z upadłości konsumenckiej i zostali oddłużeni, muszą liczyć się z możliwością odmowy ustalenia planu spłaty w przypadku ponownego postępowania, jeśli od poprzedniego oddłużenia nie upłynęło dziesięć lat. Ponadto, celowe doprowadzenie do niewypłacalności może skutkować odmową przyznania oddłużenia

Z drugiej strony, przepis ten daje sądowi możliwość uwzględnienia szczególnych okoliczności i przyznania oddłużenia mimo spełnienia przesłanek odmowy, jeśli przemawiają za tym względy słuszności lub humanitarne. Dzięki temu możliwe jest indywidualne podejście do każdej sprawy i uwzględnienie sytuacji życiowej dłużnika.

Wnioski

Podsumowując, polskie prawo upadłościowe dopuszcza możliwość ponownego ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Kluczowe znaczenie mają jednak okoliczności, które doprowadziły do ponownej niewypłacalności oraz zachowanie dłużnika w poprzednim postępowaniu upadłościowym. Sąd każdorazowo analizuje indywidualną sytuację dłużnika, biorąc pod uwagę zarówno przesłanki formalne, jak i względy słuszności i humanitaryzmu. Dlatego też, przed złożeniem ponownego wniosku o upadłość konsumencką, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie upadłościowym, aby ocenić szanse na pozytywne rozpatrzenie sprawy

Daniel Anisimowicz

Zobacz pełny biogram